Ι. Εισαγωγή: σύντομο ιστορικό της αυθαίρετης δόμησης στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, ιστορικά, ο μεγαλύτερος και σοβαρότερος παράγοντας της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, του αστικού και περαστικού τοπίου, είναι η άναρχη υπερδόμηση. Το φαινόμενο των αυθαιρέτων κατασκευών που εξυπηρετούν την ανάγκη αυτό-στέγασης μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού έχει τις απαρχές του στη σύσταση του νεοελληνικού Κράτους. Αφού η επίσημη κεντρική διοίκηση αδυνατεί να συντάξει ολοκληρωμένο σχέδιο οικιστικής ανάπτυξης της χώρας, δίπλα στα πρώτα σχέδια πόλεων, συναντάμε ολόκληρους αυθαίρετους οικισμούς που θα πολλαπλασιαστούν με την έλευση και την εγκατάσταση 1.000.000 και πλέον Μικρασιατών προσφύγων κάτω από τις τραγικές και επείγουσες συνθήκες που θα δημιουργήσει η εθνική καταστροφή του 1922. Με την εφεύρεση της «αντιπαροχής» και την πολιτική της «οριζοντίου ιδιοκτησίας», το ελληνικό μετεμφυλιακό Κράτος ευλογεί επί τρεις δεκαετίες, από το ’50 έως το ’70, τα μεγάλα εσωτερικά μεταναστευτικά ρεύματα προς τα αστικά κέντρα, την ερήμωση της υπαίθρου, τον αφανισμό νεοκλασικών πόλεων και οικισμών εξαιρετικής ομορφιάς. Στις εχθρικές συνθήκες διαβίωσης της εποχής, ηανάγκη της επιβίωσης των μικρών και μεσαίων πολυπληθών στρωμάτων του πληθυσμού θέτει σε δεύτερη μοίρα χωροταξικούς και πολεοδομικούς κανόνες, λαϊκή, αρχιτεκτονική και αισθητική παράδοση.

Από τη δεκαετία του ’70 και έπειτα, όσο αυξάνεται το βιοτικό επίπεδο των μεσαίων στρωμάτων, η ανασφάλεια των προηγούμενων δεκαετιών αντικαθίσταται από το δικαίωμα συμμετοχής στην απόλαυση των αγαθών και τη βιασύνη που αυτό συνεπάγεται. Κάθε Έλληνας μπορεί να πραγματοποιήσει το όνειρο της δεύτερης παραθεριστικής κατοικίας. Με την ανοχή του Κράτους στη δημιουργία κυκλωμάτων συναλλαγής μεταξύ πολιτών, μηχανικών και Πολεοδομιών, η Ελλάδα γεμίζει με παραθεριστικές κατοικίες αμφίβολης αισθητικής αξίας, αταίριαστες στο περιβάλλον, που καταλαμβάνουν ραγδαία τον τελευταίο ελεύθερο χώρο κάθε γόνιμου περι-αστικού και παράκτιου τοπίου. Η τελευταία γενιά των αυθαιρέτων ξεπηδά μέσα από τις πυρκαγιές της Αττικής όπου υπερπολυτελή κτίσματα κατασκευάζονται προς επίδειξη νέο-πλουτισμού.

Οι απόπειρες θέσπισης κανόνων για τον περιορισμό της αυθαίρετης δόμησης - και αναφέρομαι στους νόμους 1337/1983 και 3212/2003 - παρά τις επιμέρους σημαντικές τομές που επιφέρουν, δεν κατορθώνουν να θέσουν τέλος στο φαινόμενο των αυθαιρέτων που, σήμερα, υπολογίζονται σε 1.000.000 πανελλαδικά.


ΙΙ. Στόχοι και βασικά σημεία της ρύθμισης περί αυθαιρέτων κατασκευών
Η ρύθμιση που προτείνουμε αποτελεί μέρος μιας νέας συνολικής προσέγγισης για τη θωράκιση του περιβάλλοντος και τον περιορισμό της άναρχης υπερδόμησης στην Ελλάδα και συμπληρώνει το Νέο τρόπο έκδοσης οικοδομικών αδειών, το νέο ΓΟΚ και τη θεσμοθέτηση βασικών μορφολογικών αρχιτεκτονικών κανόνων δόμησης.

Κεντρικός σκοπός και επιμέρους στόχοι
Α. Κεντρικός σκοπός : Οριστική διευθέτηση ενός χρόνιου περιβαλλοντικού, οικονομικού και κοινωνικού προβλήματος που δεν επιλύθηκε επειδή κάθε προσπάθεια ρύθμισης, από το 1983 μέχρι σήμερα, είχε μόνο οικονομικό-εισπρακτικό χαρακτήρα και ΔΕΝ μερίμνησε για περιβαλλοντικά-πολεοδομικά θέματα.

Β. Επιμέρους στόχοι:
•     Επίτευξη Περιβαλλοντικού και Πολεοδομικού Ισοζυγίου,
•     Έμπρακτη εφαρμογή της ισότητας των πολιτών και της μη-επιβράβευσης της αυθαιρεσίας και της παραβατικότητας.

Κόκκινη γραμμή στην αυθαίρετη δόμηση
α. Διαχωρισμός των αυθαιρέτων σε αυτά που βρίσκονται σε ευαίσθητες περιοχές και σε αυτά που μπορούν να τακτοποιηθούν : εξαιρούνται και είναι άμεσα κατεδαφιστέες οι κατασκευές που προκαλούν ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική βλάβη (μέσα σε δάση, σε ρέματα, στον αιγιαλό, σε αρχαιολογικούς χώρους κ.λ.π)
β. Από 1/1/2012, απαγορεύεται και είναι απολύτως άκυρη η μεταβίβαση ή η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο χωρίς την υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη και τη δήλωση μηχανικού που θα βεβαιώνει ότι δεν υπάρχει αυθαίρετη κατασκευή στο ακίνητο και δεν έχουν εγκατασταθεί χρήσεις χωρίς άδεια
γ. Ψευδείς ή ανακριβείς βεβαιώσεις από όσους εμπλέκονται σε μια δικαιοπραξία (συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, μεσίτες, υποθηκοφύλακες κ.λ.π) επισύρουν αυστηρές ποινές. Για τους μηχανικούς προβλέπεται μέχρι και αφαίρεση της άδειας άσκησης επαγγέλματος από το αρμόδιο πειθαρχικό όργανο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος

Διάθεση των χρηματικών ποσών που εισπράττονται από το ενιαίο ειδικό πρόστιμο
• Το ενιαίο ειδικό πρόστιμο αποδίδεται υπέρ του Πράσινου Ταμείου και κατατίθεται σε ειδικό κωδικό που ονομάζεται «Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο»,
• Διατίθεται, στο πλαίσιο των στόχων και των αρχών του Μεσοπρόθεσμού Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, για :

•     την κατεδάφιση αυθαιρέτων,
•     την εξισορρόπηση του ελλείμματος γης
•     την αύξηση των κοινόχρηστων και ελεύθερων χώρων στους Ο.Τ.Α.

Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων

• Υπάγεται απευθείας στο Γενικό Επιθεωρητή της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ)
• Έχει τις εξής αρμοδιότητες :
  α) τον εντοπισμό και τον έλεγχο αυθαίρετων επεμβάσεων και κατασκευών
  β) την έκδοση και την εκτέλεση πράξεων καθαίρεσης και κατεδάφισης
  γ) τη μέριμνα για την ορθή διάθεση των οικοδομικών αποβλήτων (μπάζων) και την αποκατάσταση
• Εκτελεί τα πρωτόκολλα κατεδάφισης με δικά της μηχανικά μέσα ή με μέσα ιδιωτικών επιχειρήσεων μετά από σύναψη σχετικών συμβάσεων.
• Εάν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αρνηθούν να συνάψουν συμβάσεις, η ΕΥΕΚΑ ενημερώνει τις οικείες Αστυνομικές Αρχές, οι οποίες και θα αναλαμβάνουν την κίνηση της διαδικασίας πολιτικής επιστράτευσης (ν.δ. 17/1974).
• Η ΕΥΕΚΑ συνεργάζεται με τον ΟΚΧΕ και την εταιρεία «Κτηματολόγιο Α.Ε.» για την ανάθεση τηλεπισκόπησης της χώρας - η οποία διενεργείται έως τις 31/8/2011 - για πληρέστερο εντοπισμό αυθαίρετων επεμβάσεων και κατασκευών.